Historia

Klasztor gnieźnieński jest historycznie najstarszym klasztorem Prowincji Gdańskiej. Jego początki sięgają 1259 r., kiedy to franciszkanie zostali sprowadzeni do Gniezna przez księcia kalisko-gnieźnieńskiego Bolesława Pobożnego oraz jego błogosławioną małżonkę Jolentę. W ramach polskiej prowincji zakonnej gnieźnieński klasztor (w randze kustodialnego) stanowił siedzibę kustosza.

W roku 1836 nastąpiła kasata klasztoru franciszkańskiego. Początkowo budynek był zajęty przez wojsko, a później został wystawiony na licytację przez rząd pruski. Niewiele brakowało, aby obiekt klasztorny wykupili Żydzi, którzy chcieli w nim urządzić browar. Wtedy jednak „odezwało się” sumienie gnieźnian i aby nie dopuścić do takiej profanacji, miasto wykupiło klasztor i urządziło w nim szkołę.

Franciszkanie wrócili do Gniezna 28 grudnia 1928 r. Ponieważ w klasztorze nadal funkcjonowała szkoła, zakonnicy zamieszkali w kilku małych celach przyległych do prezbiterium kościoła od strony południowej. Otrzymali też od metropolity gnieźnieńskiego kardynała Augusta Hlonda parafię przy swoim kościele.

Na krótko przed wybuchem wojny, w 1939 r., franciszkanie wykupili od miasta klasztor, ale nie zdołali w nim zamieszkać. W listopadzie tego samego roku zostali bowiem aresztowani przez gestapo i wywiezieni z Gniezna poza granice Wielkopolski. Po wojnie powrócili do Gniezna. Udało się im odnaleźć dowody kupna klasztoru i już od 1945 r. zaczęli doprowadzać klasztor do pierwotnego wyglądu.

Przed Millenium Chrztu Polski odnowiono klasztor. Jedną z sal na piętrze klasztoru zaadaptowano na bibliotekę. Wyposażono ją w stalowe regały i złożono księgozbiór. Obecnie pełni ona funkcję Biblioteki Prowincji. Wróciło do niej 979 starych druków w 1032 egzemplarzach z dawnej biblioteki klasztornej sprzed kasaty w 1836 r. Bibliotekę poświęcił Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński.

W latach dziewięćdziesiątych XX w. przeprowadzony został generalny remont obiektu. Wysokie poddasze zostało wówczas wykorzystane jako dodatkowe piętro, które doświetlono wstawiając dachowe lukarny. W ten sposób uzyskano około 30 cel mieszkalnych z kaplicą i salą rekreacyjną. Tak wygospodarowana przestrzeń została wykorzystana na cele pierwszych lat zakonnej formacji początkowej, a więc nowicjatu i postulatu.

W gnieźnieńskim klasztorze znajduje się również biblioteka prowincjalna. Generalny remont tego obiektu został przeprowadzony w dwóch etapach w latach 2001-2004. W latach 2008-2010 został opracowany katalog starych druków, który następnie opublikowano w formie książkowej.