Historia

Budowę gnieźnieńskiego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny rozpoczęto w 1270 r. Dziewięć lat później świątynia została konsekrowana. Kościół wybudowany został w stylu gotyckim i początkowo był jednonawowy. Na przełomie XIII i XIV w. dobudowano do niego piętrową nawę boczną, która służyła jako oratorium sprowadzonych do Gniezna sióstr klarysek (sprowadził je i wyposażył bratanek Bolesława Pobożnego, książę Przemysław II). Dolna nawa była dostępna dla wiernych.

Wielki pożar, który w 1613 r. dotknął miasto Gniezno, nie oszczędził również kościoła franciszkańskiego. Po dotkliwych zniszczeniach wskutek pożaru nastąpiła barokizacja świątyni. W czasie ówczesnych przeróbek architektonicznych kościoła zerwano gotyckie sklepienie, na które w czasie pożaru runęła wieża, i zastąpiono je sklepieniem barokowym. Formę barokową zyskały też okna. W pierwotnym gotyckim stylu zachowało się natomiast prezbiterium. W oratorium klarysek, które przylega równolegle do głównej nawy kościoła od strony północnej, powstał ołtarz z okazałym relikwiarzem zawierającym doczesne szczątki bł. Jolenty.

W wyniku kasaty klasztoru franciszkanów w Gnieźnie oraz klasztoru klarysek gnieźnieńskich, co nastąpiło kolejno w latach w 1836 r. i 1837 r., przez niespełna sto lat Zakon nie był obecny w mieście. W tym czasie kościołem pofranciszkańskim opiekowali się proboszczowie miejscowej parafii Świętej Trójcy.

Franciszkanie wrócili do Gniezna 28 grudnia 1928 r. Wtedy oddano do ich dyspozycji jedynie kościół, gdyż w budynku klasztornym mieściła się szkoła. Zakonnicy zamieszkali w kilku małych celach od strony południowej, które przylegały do prezbiterium. Metropolita gnieźnieńsko-poznański kardynał August Hlond powierzył im parafię utworzoną przy ich kościele. W latach 1930 - 1932 dokonano regotyzacji kościoła poprzez wymianę w nawie głównej sklepienia barokowego na krzyżowo-żebrowe. Przywrócono dawne gotyckie otwory okienne oraz przerobiono oratorium Klarysek, usuwając strop dzielący kondygnację dolną od górnej. Ponadto usuwając fragmenty ścian, dokonano połączenia dawnego oratorium (dziś nawy) z kościołem franciszkańskim. W ten sposób zespół sakralny franciszkanów stał się bardziej funkcjonalny pod względem duszpasterskim.

Przed obchodami uroczystości Millenium Chrztu Polski wykonano prace przy odnowieniu wnętrza kościoła. W tym czasie ubogacono ołtarze figurami i sztukaterią, wybudowano nową ambonę w miejsce dawnej drewnianej (neogotyckiej) oraz odnowiono zabytkowe obrazy ołtarzowe i ścienne.

Z historią gnieźnieńskiego kościoła ściśle wiążą się dzieje obrazu Matki Bożej, podarowanego przez Władysława Mituszewskiego. Od chwili uroczystego wprowadzenia wizerunku do świątyni, które miało miejsce w 1659 r., dzieło stanowi nie tylko piękny zabytkowy element wnętrza, ale przede wszystkim inspirację do modlitwy dla wielu wiernych, którzy szukają wsparcia u Matki Bożej. W 1997 r. dzieło, znane już jako cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia, zostało ozdobione koronami papieskimi, natomiast rok później metropolita gnieźnieński ustanowił franciszkański kościół w Gnieźnie Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia - Pani Gniezna. Z kolei ks. bp Wojciech Polak Metropolita Gnieźnieński Prymas Polski w dniu 2 czerwca 2019 r. – w Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego i 40 rocznicę pierwszej pielgrzymki Ojca Świętego do Gniezna – ogłosił franciszkańską świątynię diecezjalnym sanktuarium Matki Bożej Pocieczenia - Pani Gniezna i bł. Jolenty.